Bijna 35 jaar later is hulp nog steeds nodig.

door Arie van Klei
Op zaterdag 26 april 1986 vond er in de kerncentrale van Tsjernobyl een verschrikkelijke ramp plaats. Rampen in kerncentrales zijn nu, bijna 30 jaar later, actueler dan ooit tevoren. Wie is er nu niet onder de indruk gekomen van de beelden die we in 2011  uit Japan hebben ontvangen.reactor 4
Eerst even terug naar Tsjernobyl. In de vroege ochtend van 26 april 1986 vond er een veiligheidstest plaats in ­reac­tor 4 van de kerncentrale. Door een slechte voorbereiding ging er een heleboel mis.
De stoomdruk nam snel toe nadat de brandstofstaven waren gesmolten. Door de druk ontplofte de reactor. Het 2000 ton zware dak van de reactor werd als een kurk weggeschoten. Door de ontploffing en de brand die daarop volgde kwam er een enorme wolk radioactief materiaal in de atmosfeer terecht.
Om 01.23 uur smolten de brandstof­staven waardoor de stoomdruk heel snel steeg. Door de druk ontplofte de reactor. Het 2000 ton zware dak van de reactor werd als een kurk wegge­blazen. Dit veroorzaakte een extreem hete brand waarbij veel hoog radioactief materiaal in de atmosfeer terecht kwam.

Deze wolk trok over heel Europa. Op plaatsen waar het op dat moment regende is deze radioactiviteit geconcentreerd neergekomen. We hebben het dan met name over grote delen van Wit-Rusland. Maar ook in andere delen van Europa veroorzaakt deze ramp nog steeds problemen. Zo was de straling in Schotland een paar dagen na de ramp 10.000 keer hoger als is toegestaan. Op die plekken mogen zelfs in 2012 nog geen koeien buiten grazen.
Dezelfde wolk trok op vrijdag 2 mei over Nederland. Uit voorzorg moesten de koeien die dag op stal blijven.

Ter vergelijking:
  • Tsjernobyl heeft 200 keer zoveel straling opgeleverd als de 2 atoombommen die in WO II op Japan zijn gevallen en
  • 10 keer zoveel straling als bij de ramp met de Japanse kerncentrale in Fukushima.

Over de gevolgen van de ramp zijn de geleerden het nog steeds niet eens. Ook in Japan zien we dat geleerden elkaar steeds tegenspreken. Eerst even de officiële cijfers. Bij de ontploffing kwamen 31 mensen om het leven. Bij het bestrijden van de ramp hebben veel medewerkers van de centrale en brandweer­mannen een acute stralingsziekte opgelopen. In de eerste dagen ging het om 134 mensen waarvan er in korte tijd 28 zijn overleden. Daarna worden de gevol­gen van de ramp een stuk onduidelijker. Zo hanteren de voormalige Sovjet Unie, Greenpeace en de WHO sterk afwijkende cijfers. Logisch want overal krijgen mensen kanker en het per­cen­tage dat aan de ramp kan worden toegeschreven staat dus nooit onomstotelijk vast.
Ondanks dat oorzaak en gevolg niet 100% vastliggen, zetten de volgende cijfers mij wel aan het denken:

  • In een zone van 30 km om de kerncentrale zijn 135.000 mensen geëvacueerd. Zo’n 3.500 mensen weigerden het gebied te verlaten. Twintig jaar na de ramp waren hiervan nog slechts 461 in leven.

  • Schildklierkanker bij kinderen komt maar zelden voor. In de gebieden rond de centrale zijn tien keer zoveel kinderen ziek als elders.

  • Binnen 17 jaar na de ramp is de bevolking van de Oekraïne met 10% afgenomen van 52 miljoen naar 47 miljoen en in Wit-Rusland van 10,2 miljoen naar 9,7 miljoen. Als je daarbij bedenkt dat de gemiddelde leeftijd van de mensen omhoog is gegaan  en dat emigratie, zeker in Wit-Rusland, bijna niet voorkomt kan ik alleen maar concluderen dat er veel meer mensen overlijden als er geboren worden.

 De World Health Organization (WHO), een onderdeel van de Verenigde Naties concludeerde in 2006 dat er 9.335 slachtoffers aan de ramp kunnen worden toegeschreven. Greenpeace bracht in 2006 een eigen rapport uit waarin uitgegaan wordt van 200.000 slachtoffers en binnen de Sovjet Unie zijn onderzoekers tot de conclusie gekomen dat het wereldwijd waar­schijnlijk om 985.000 slachtoffers gaat.
Ik weet niet wie er gelijk heeft maar voor mij staat wel vast dat Tsjernobyl een verschrikkelijk ramp is geweest en dat zelfs nu nog steeds is. In het verlengde hiervan is grote bezorgdheid over de Japanse kerncentrale in Fukushima zeker op zijn plaats, want dit is een ramp uit dezelfde categorie. Dat wil trouwens niet zeggen dat de gevolgen hetzelfde zijn. In Tsjernobyl is tien keer zoveel radioactiviteit vrijgekomen. 
De geschiedenis heeft geleerd dat overheden bij twijfel de economische belangen zwaar laten wegen. Zo ook in Tsjernobyl. Pas vijftien jaar na de ramp, op 15 december 2000, werden de drie overige kernreactoren gesloten. Daar was wel grote internationale druk voor nodig. 
 
Maar de zorgen zijn nog niet voorbij. Reactor 4 is in 1986 in een dikke laag beton gegoten. Toch is deze mantel niet sterk genoeg. Sinds september 2007 wordt er dan ook gewerkt aan een nieuwe 1,4 miljard euro kostende sarcofaag die medio 2012 gereed moet zijn.
Veel mensen vragen zich af of het vervuilde gebied nog steeds gevaar oplevert. Het antwoord op deze vraag kan alleen maar volmondig ja luiden. Overal is straling.In Nederland worden mensen gemiddeld aan minder dan 1 mSv per jaar bootgesteld. In het gebied waar de kinderen wonen is dat 30 mSv.
Internationaal is blootstelling aan 20 – 100 mSv toegestaan voor werknemers in noodsituaties zoals het evacuren van de bevolking bij rampen. In de verboden 30 km zone rond de centrale is de gemiddelde straling nu nog ruim 150 mSv. De kans om aan kanker te overlijden neemt met 5% toe per Sv. Wij zullen niet meer meemaken dat dit probleem wordt opgelost want de halveringstijd van dit soort straling (Cesium 137) ligt tussen de 180 en 320 jaar.
De kinderen die de Werkgroep Tsjernobyl naar Nederland haalt leven naar onze normen dus in een permanente noodsituatie..
In een groot gebied rond de centrale is de straling meer dan 150 keer zo hoog. Stel dat hier in 2055, 70 jaar na de ramp dus, weer men­sen gaan wonen dan overlijdt de helft binnen 7 jaar aan de gevolgen van de straling.

De Stichting Oost-West Kontakten haalt al ruim vijfentwintig jaar kinderen om aan te sterken voor een vakantie naar Roden en Leek. Deze kinderen wonen op veertig kilometer afstand van deze extreem gevaarlijke zone. Wie een groot hart voor kinderen heeft zal met mij overtuigd zijn van het nut en de noodzaak van dit soort vakanties.